हराउँदै छ पाँचसय वर्ष पुरानो ऐतिहासिक नौ बाजा

आधुनिक संगीतको प्रभाव बढ्दै गएपछि उपत्यकाको नेवार समुदायमा बजाइने प्रचलित एवं पाँचसय वर्ष पुरानो इतिहास बोकेको नौ बाजा लोपोन्मुख अबस्थामा पुगेको छ । मल्लकालीन समयमा बनेका नौ बाजा नेवार समुदायमा प्रत्येक चाडपर्व, डाफा भजन, पूर्णीमा, एकादशी, बिभिन्न जात्रा, मेला लगायतका पर्वमा नेवारी समुदाय भित्र निकै बजाईने नौ बाजाको आकर्षण घट्दै गएपछि लोपोन्मुख अबस्थामा पुगेको हो । 

नौ बाजा पाईने फरक सांगीतिक धूनबाटै कून चाडपर्व र मौसम हो भन्ने छुट्याउन सकिने भएपनि जात्रा तथा पर्व मै आधुनिक बाजाहरु भित्रिएपछि साँस्कृतिक पहिचान र ईतिहास बोकेको नौ बाजा लोपोन्मुख अबस्थामा पुगेको हो । एकातिर नौ बाजा बजाउने जनशक्तिको अभाव र अर्कोतर्फ आर्थिक समस्याले पिरोलिदै आएको अबस्थामा आधुनिक बाजाले ठाउँ ओगट्दै आएपछि नौ बाजा जोखिममा परेको बाजा खलका पदाधिकारीहरु बताउँछन् ।प्रत्येक चाडपर्व, डाफा भजन, पूर्णीमा, एकादशी एवं जात्रा, पर्व र मेलामा बजाइने नौ बाजा नेवारी समुदायमा महत्वपूर्ण मानिने विशेष बाजा भएको संस्कृतकर्मी शम्भु मुनकर्मीले जानकारी दिनुभयो ।नौ बाजा अन्तर्गत नगरा, धिमा, लालखिङ, ढाँचा, पश्चिमा, ढोलक, कोत्ता र करखिङ पर्दछन् । एक पटक चाडमा यो बाजा बजाउन ३ हजारदेखि ६० हजार रुपैयाँसम्मको लागत पर्ने नौ बाजा खलले जानकारी दिएको छ । खलका अनुसार नेवारी समुदायका चाडपर्वमा विशेष भोजको आयोजनामा समेत यो बाजा बजाउने परम्परा रहेको छ । आम्दानीको मूख्य स्रोत मानिने गुठी जग्गाबाट कुत उठाउन नसक्दा बाजा मर्मत गर्नसमेत समस्या उत्पन्न भएकाले नौ बाजा अन्तर्गतका महत्वपूर्ण बाजाहरु जीर्ण अवस्थमा पुगेको बाजा खलका रघुनाथ कायस्थको गुनासो छ ।  

 

 

भक्तपुर नगर क्षेत्रभित्रका ६ ठाउँमा यो बाजा बजाउने गरिएको भए पनि अहिले भने याछे, दत्तात्रय र टौमढीमा मात्रै यो बजाउने गरिएको खलले जनाएको छ । यो बाजा धार्मिक आस्था र परम्परामा बाँधिएर बजाउनु पर्ने नियम रहेको छ । यसलाई चाँडपर्व अनुसार कुसुले (कपाली) जातिले बजाउने विशेष बाजा भएकाले यसलाई कुसुले बाजा पनि भन्ने गरिन्छ । बाजा बजाउने जनशक्ति नहुँदा एकैजनाले सबै ठाउँ भ्याउनुपर्ने र यसमा युवा पुस्ताले चासो नदिएपछि बाजा बजाउनेमा बुढापाकामा  मात्र समिति भएका छन् । युवा पुस्ताले यो बाजा सिक्न छाडेपछि बूढापाकाहरु संरक्षण गर्न निकै गाह्रो भएको बताउँछन् । हाल बाजा बजाउन नौजना मान्छेको उपस्थिति हुनसमेत गाह्रो हुने गरेको छ । जति जना मान्छे जम्मा भए त्यतिले मात्र बाजा बजाउने गरिएको खलका कायस्थले जनाए । परम्परागत रुपमा बाजा बजाउन आर्थिक अभाव हुँदा नौ बाजा जोगाउन निकै कठिनाइ भएको गुनासो उनीहरुको रहेको छ ।संस्कृतकर्मी मुनंकर्मीका अनुसार नगरका धेरै ठाउँमा बजाइने नौ बाजाका गुरुको अभाव र नयाँ पुस्तामा बाजा सिक्ने चाहानाको कमीले गर्दा बाजा जोगाउन गाह्रो भईरहेको बताउँनुभयो । विशेष समयमा बजाइने बाजाको छुट्टै महत्व रहने गरेको बताउँदै उहाँले यो बाजा लोप हुने अवस्थामा पुगिसकेकाले नयाँ पस्तालाई यो बाजा सिकाउन आवश्यक भएको औल्याउँनुभयो ।